Import wodoru rurociągiem: Projekt korytarza SoutH2
Przykład ponadnarodowego planowania przyszłej infrastruktury transportowej dla importu wodoru do Unii Europejskiej: zielony wodór mógłby być transportowany z Afryki Północnej do Włoch, Austrii i Niemiec rurociągiem od 2030 roku. Rurociąg o długości 3300 km powinien mieć przepustowość ponad czterech milionów ton rocznie, a tym samym być w stanie spełnić 40 procent celów importowych UE na rok 2030. Rurociąg byłby częścią kompleksowej europejskiej sieci wodorowej, "European Hydrogen Backbone" (EHB).
Wodór produkowany przy pomocy zielonej energii z wiatru, słońca lub energii wodnej jest kluczowym elementem transformacji państw UE w kierunku neutralności klimatycznej. W przyszłości zakłady przemysłowe zajmujące się produkcją stali, chemikaliów i produktów petrochemicznych będą miały duże zapotrzebowanie na zielony wodór. Oprócz produkcji w Europie i dystrybucji za pośrednictwem sieci, na przykład z Morza Północnego, Skandynawii lub południowoeuropejskich regionów przybrzeżnych, większość zapotrzebowania na wodór będzie musiała być importowana. Transport morski z odległych krajów producenckich, takich jak Chile, Namibia czy Australia, oraz transport rurociągowy z regionów położonych blisko UE, takich jak Afryka Północna i Bliski Wschód (MENA), to preferowane środki transportu. Stworzenie niezbędnej infrastruktury transportowej jest jednym z głównych wyzwań w rozwoju rynku wodoru, któremu można sprostać jedynie poprzez współpracę ponadnarodową i połączenie dużych projektów infrastrukturalnych. Dobrym tego przykładem jest projekt SoutH2 Corridor.
W korytarzu SoutH2 połączenie gazociągowe ma opierać się głównie na już istniejącej infrastrukturze gazociągowej, która może znacząco przyczynić się do konkurencyjności wodoru produkowanego w krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Zasadniczo obejmuje to już istniejący gazociąg Transmed (Gazociąg Transśródziemnomorski, znany również jako gazociąg "Enrico Mattei", GEM), który od połowy lat 80. transportuje gaz ziemny z Algierii i Tunezji przez Morze Śródziemne na Sycylię i do północnych Włoch. Ponad 70 procent infrastruktury zostanie przebudowane. Planowany korytarz H2 jest wspierany przez politykę i biznes w Austrii, Niemczech i Włoszech, zwłaszcza przez firmy zajmujące się produkcją i zakupem wodoru wzdłuż korytarza.
W projekt zaangażowani są operatorzy systemów przesyłowych/gazociągów Società Nazionale Metanodotti (Snam), dwie austriackie firmy Trans Austria Gasleitung GmbH (TAG) i Gas Connect Austria GmbH (GCA), a także niemiecka Bayernets GmbH.
Korytarz SoutH2 łączy cztery projekty krajowe
"Italian H2-Backbone": Snam Rete Gas planuje około 2300 kilometrów gazociągów od punktu wejścia na Sycylii, z czego 73% to gazociągi ponownie wykorzystane, a także kilkaset megawatów stacji kompresorowych. Snam poinformował, że jego zdolności importowe z Afryki Północnej wynoszą około 450 gigawatogodzin dziennie (GWh/dzień) i pozwolą na eksport 170 GWh/dzień do Austrii i dalej na północ. Snam działa w Afryce Północnej od stycznia 2023 roku. Firma twierdzi, że podpisała już protokoły ustaleń z północnoafrykańskimi producentami wodoru na produkcję około 2,5 miliona ton rocznie.
" H2 Readiness": Projekt "H2 Readiness of the TAG pipeline system" łączy rurociąg na granicy włosko-austriackiej w Arnoldstein z rurociągiem na granicy austriacko-słowackiej w Baumgarten. W ramach projektu jeden z trzech istniejących rurociągów gazu ziemnego zostanie przekształcony w rurociąg wodorowy, który jest połączony zarówno z należącym do GCA rurociągiem H2 WAG na terenie Austrii, jak i z rurociągiem Eustream H2. System jest zoptymalizowany pod kątem importu 168 GWh dziennie z Afryki Północnej, głównie przy użyciu istniejącej infrastruktury. Dzięki dwukierunkowemu projektowi 380-kilometrowego rurociągu TAG, Republika Słowacka i Republika Czeska mogą również zostać podłączone, a także wszystkie kraje Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) w celu stworzenia wspólnego rynku wodoru.
"H2 Backbone WAG + Penta-West": Projekt GCA umożliwia dwukierunkowy transgraniczny transport wodoru między Słowacją a Austrią oraz między Austrią a Niemcami i pozwala na transfer wodoru docierającego do węzła Baumgarten za pośrednictwem systemów TAG. Zdolność transportowa: 150 GWh/dzień. Projekt jest wspierany przez Ministerstwo Środowiska, a także przez "liczne wiodące firmy przemysłowe w Austrii" w całym łańcuchu wartości wodoru.
"HyPipe Bavaria - The Hydrogen Hub": Według firmy, bawarska sieć wodorowa Bayernets jest "niezbędnym warunkiem wstępnym dla rozwoju szlaków importowych z Europy Południowej i Wschodniej" dla rynku niemieckiego. W tym celu między Austrią a Niemcami udostępniany jest punkt importowy o przepustowości 144 GWh/dzień (6 GWh/h). Począwszy od 2025 r. uruchomiony zostanie pierwszy odcinek rurociągu o długości 14 km w bawarskim trójkącie chemicznym, a następnie kolejne regionalne elementy projektu w pobliżu Ingolstadt. W 2030 roku sieć obejmie 300 kilometrów.
Aby korytarz rurociągowy H2 mógł zostać wdrożony, każdy z inicjatorów indywidualnie złożył wnioski o uznanie i finansowanie jako projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania na mocy rozporządzenia Komisji UE w sprawie TEN-E. Jeśli wszystko pójdzie dobrze, od 2030 r. zielony wodór, którego większość produkowana jest w Afryce Północnej, mógłby być przesyłany rurociągami do klastrów popytu we Włoszech (np. Augusta, Taranto i północne Włochy), Austrii (np. Styria, Wiedeń i Linz) i Niemczech (np. Burghausen i Ingolstadt). Według interesariuszy projektu korytarz SoutH2 ułatwiłby również transport produkcji krajowej w każdym z państw członkowskich.
Więcej informacji na temat projektu SoutH2 Corridor można znaleźć na stronie https://www.south2corridor.net/.
Europejski Szkielet Wodorowy - ponadnarodowe planowanie europejskiej infrastruktury H2.
Południowy Korytarz H2 jest ważną częścią europejskiej sieci wodorowej, do której dąży inicjatywa European Hydrogen Backbone (EHB) i która powinna przyczynić się do osiągnięcia celów UE w zakresie dekarbonizacji. W kontekście ogólnej strategii wodorowej UE, inicjatywa EHB może odgrywać kluczową rolę. Inicjatywa ta zrzesza 32 europejskich operatorów systemów przesyłowych gazu. Opracowali oni propozycję pięciu paneuropejskich korytarzy dostaw i importu wodoru. Planowana europejska sieć wodorowa zostanie opracowana w pięciu sekcjach, składających się z Korytarza Morza Północnego, Korytarza Bałtyckiego, Korytarza Południowo-Zachodniego, Korytarza Południowo-Wschodniego i Korytarza Afryki Północnej. Inicjatywa EHB zaleca, aby ustanowienie tych korytarzy importowych, w tym wszystkich wymogów infrastrukturalnych, zostało uwzględnione jako cel polityczny w planie REPowerEU.
Cała europejska sieć szkieletowa wodoru, obejmująca początkowo prawie 28 000 km rurociągów, połączy klastry przemysłowe, porty i producentów wodoru z głównymi regionami popytu, tworząc w ten sposób podstawę przyszłych dostaw wodoru na dużą skalę. Około 69% planowanej sieci wodorowej będzie składać się z przebudowanych rurociągów gazu ziemnego. Pozostałe 31% planowane jest jako nowe linie przyłączeniowe dla przyszłych odbiorców wodoru w krajach o obecnie niewielkich sieciach gazowych, ale spodziewanym wysokim popycie i podaży wodoru. Inicjatywa EHB szacuje łączną wartość wymaganych inwestycji na 43-81 mld euro. Projekt sieci szkieletowej i harmonogram jej wdrożenia będą zależeć od odpowiednich warunków rynkowych dla wodoru i gazu ziemnego, a także od stworzenia stabilnych ram regulacyjnych. (Zob. badanie EHB z kwietnia 2022 r.).
Badanie CINES*: Afryka Północna i Arabia Saudyjska mogą stać się najważniejszymi dostawcami wodoru dla Europy
Według potencjalnego badania przeprowadzonego przez Fraunhofer CINES i Geostock, Europa mogłaby pokryć prawie połowę swojego zapotrzebowania na wodór do 2050 r. poprzez import wodoru rurociągami z krajów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, Maroka, Tunezji, Algierii, Libii, Egiptu i Arabii Saudyjskiej. W prezentacji na temat badania prof. dr Mario Ragwitz, dyrektor naukowy CINES i szef Fraunhofer IEG, odniósł się do ambitnych celów klimatycznych UE, w szczególności planu REPowerEU. Zgodnie z tym planem, do 2030 r. 10 milionów ton lub 330 TWh rocznie wodoru odnawialnego ma być produkowane w UE, a 10 milionów ton ma być importowane. W tym kontekście ważne jest, aby rozważyć opłacalny potencjał współpracy krajów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Wspomniał, że prawdopodobnie ponad połowa z 10 mln ton importu wodoru do 2030 r. i importu do 2050 r. w UE będzie musiała opierać się na imporcie rurociągowym z krajów MENA. Autorzy badania podkreślają, że przy spełnieniu odpowiednich warunków (zdolności produkcyjne, polityka, infrastruktura, finansowanie, certyfikacja i rozwój kapitału ludzkiego), duży potencjał techniczny krajów MENA w zakresie eksportu zielonego wodoru mógłby zaspokoić europejskie zapotrzebowanie na wodór. Istniałyby jednak poważne przeszkody do pokonania.
Zapotrzebowanie na energię pierwotną i potencjał wodoru wraz z eksportem dla wybranych krajów MENA